Η φονική πυρκαγιά της 23ης Ιουλίου 2018 στο Μάτι και στη Ραφήνα παραμένει χαραγμένη στη συλλογική μας μνήμη ως μία από τις μεγαλύτερες τραγωδίες στη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας. Εβδομήντα χρόνια μετά, η πληγή παραμένει ανοιχτή. Όχι μόνο για τους συγγενείς των θυμάτων, που θρηνούν αγαπημένα πρόσωπα, αλλά και για την κοινωνία συνολικά, η οποία δεν έχει λάβει ακόμα σαφείς απαντήσεις για όλα όσα έγιναν – και για όσα ενδεχομένως αποκρύφτηκαν.

Τα ερωτήματα που διατυπώνονται πλέον δημόσια, δεν έχουν μόνο συναισθηματικό βάρος· είναι ερωτήματα δικαιοσύνης, αξιοπρέπειας και σεβασμού προς τους νεκρούς και τους ζωντανούς. Μέσα από πρόσφατες αποκαλύψεις και έρευνες του Συλλόγου Συγγενών Θυμάτων, έρχονται στο φως νέα στοιχεία που συγκλονίζουν και ξανανοίγουν τη συζήτηση για το τι πραγματικά έγινε εκείνο το καλοκαίρι.

Η φράση «Πόσοι είναι τελικά οι νεκροί μας;» αποτυπώνει τη βαθιά αγωνία και την ανεξίτηλη αβεβαιότητα των συγγενών των θυμάτων της πυρκαγιάς στο Μάτι. Παρά τις επίσημες ανακοινώσεις και την καταγραφή των 104 θυμάτων, επτά χρόνια μετά παραμένουν σκιές και ερωτήματα που δεν έχουν λάβει απάντηση.

Σε συνέντευξη Τύπου που πραγματοποιήθηκε στα γραφεία της ΕΣΗΕΑ, η Σοφία Χαμηλοθώρη –εκπρόσωπος του Συλλόγου Συγγενών Θυμάτων– αποκάλυψε σειρά εγγράφων και ευρημάτων που ενισχύουν την υπόνοια ότι ο τελικός αριθμός των θυμάτων ενδέχεται να είναι μεγαλύτερος από αυτόν που ανακοινώθηκε. Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά, «ένας από τους κύριους σκοπούς του Συλλόγου είναι η πλήρης αποκάλυψη της αλήθειας».

Η Χαμηλοθώρη μίλησε για ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες που υπήρχαν από την αρχή, σχετικά με την ύπαρξη ομαδικού τάφου στο Κοιμητήριο της Νέας Μάκρης, καθώς και για φήμες πως υπήρχαν περισσότερα θύματα από όσα δημοσιοποιήθηκαν. Ο Σύλλογος απευθύνθηκε στον Δήμο Μαραθώνα και τελικά έλαβε απόφαση Αντιδημάρχου που ενέκρινε την ταφή «τμημάτων ανθρωπίνων σορών και βιολογικού υλικού», αποτέλεσμα της πυρκαγιάς.

Τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν, όμως, δεν σταματούν εκεί. Σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Αντιμετώπισης Εγκλημάτων Εμπρησμού (Δ.Α.Ε.Ε.), συγκεντρώθηκαν κρίσιμα έγγραφα. Ένα από αυτά, με ημερομηνία 10 Αυγούστου 2018, περιλαμβάνει έναν πίνακα που αναφέρεται σε μη ταυτοποιημένα ανθρώπινα μέλη και σορούς. Ο πίνακας αυτός απαριθμεί 18 εγγραφές. Αργότερα, βρέθηκε και έκθεση ανεύρεσης/φωτογράφησης, με 16 εγγραφές, από τις οποίες οι δύο αφορούσαν ζωικά μέλη, ενώ άλλες τέσσερις περιείχαν υπολείμματα δύο ατόμων η καθεμία. Σε αυτές περιλαμβάνεται και πραγματογνωμοσύνη για μία σορό ανδρός που ουδέποτε ταυτοποιήθηκε.

Από τη σύνθεση όλων αυτών των εγγράφων και στοιχείων, προκύπτει ότι μπορεί να υπάρχουν τουλάχιστον 14 έως 18 επιπλέον θύματα – ή, στην καλύτερη περίπτωση, υπολείμματα από θύματα που δεν έχουν αναγνωριστεί ή αποδοθεί σωστά. Αναφέρθηκε, επίσης, ότι πολλά από αυτά τα υπολείμματα βρέθηκαν σε κατεστραμμένα οχήματα, τα οποία μετακινήθηκαν πρόχειρα και χωρίς τον απαραίτητο έλεγχο.

Σοκαριστική είναι και η αποκάλυψη για παραδόσεις λανθασμένων σορών σε οικογένειες, με τουλάχιστον τρεις καταγεγραμμένες περιπτώσεις. Σε μία από αυτές, μάλιστα, ο αρμόδιος αξιωματικός φέρεται να ζήτησε να «διορθωθεί» το λάθος εσωτερικά, χωρίς να ενημερωθούν οι συγγενείς. Το γεγονός αυτό γεννά εύλογες ανησυχίες για το πώς αντιμετωπίστηκαν οι σοροί, για την πιθανή ύπαρξη «ανώνυμων» νεκρών και για τη διαχείριση του συνολικού πένθους.

Το πιο συγκλονιστικό, όμως, είναι η καταγγελία ότι σε ομαδικό τάφο έχουν ενταφιαστεί ανθρώπινα και ζωικά μέλη μαζί, κάτι που δεν συνιστά μόνο σκύλευση νεκρών αλλά και υγειονομική παραβίαση. Οι συγγενείς ζητούν την πλήρη διαλεύκανση της υπόθεσης: αν όντως έγιναν προσπάθειες ταυτοποίησης, αν εστάλησαν δείγματα DNA σε πρεσβείες, αν αναζητήθηκαν συγγενείς μέσω δηλώσεων αγνοουμένων.

Επτά χρόνια μετά, η φλόγα της μνήμης καίει ακόμη – και όχι μόνο στις ψυχές των συγγενών, αλλά και στα θεμέλια της δημόσιας ευθύνης. Ό,τι κι αν δείχνουν οι επίσημες στατιστικές, η αλήθεια δεν μετριέται με αριθμούς· μετριέται με τη δικαίωση των νεκρών και την ηθική υποχρέωση απέναντι στους ζωντανούς. Η Πολιτεία οφείλει να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων, να ερευνήσει εκ νέου κάθε πτυχή της τραγωδίας και να αποδώσει, έστω και αργά, δικαιοσύνη. Γιατί σε μια κοινωνία που ξεχνά ή αποκρύπτει, το μέλλον παραμένει έρμαιο του παρελθόντος. Η αλήθεια –ολόκληρη– είναι το λιγότερο που μπορούμε να προσφέρουμε σε όσους χάθηκαν και σε όσους έμειναν πίσω για να ρωτούν: «Πόσοι είναι τελικά οι νεκροί μας;»