Οι τραγωδίες στο Μάτι (23 Ιουλίου 2018) και στη Μάνδρα (15 Νοεμβρίου 2017) δεν ήταν απλώς φυσικές καταστροφές. Ήταν πληγές που χαράχτηκαν στο σώμα της ελληνικής κοινωνίας, αποκαλύπτοντας αστοχίες, κενά, παραλείψεις και δυσλειτουργίες που κόστισαν ζωές, περιουσίες, αναμνήσεις και αξιοπρέπεια. Χιλιάδες πολίτες εγκλωβίστηκαν σε έναν μαραθώνιο δικαστικών διαδικασιών, βλέποντας το κράτος και τους ΟΤΑ να καταφεύγουν σε χρονοβόρες εφέσεις, καθυστερήσεις και νομικές μάχες που έμοιαζαν να αντιστρατεύονται την ίδια την έννοια της δικαιοσύνης.

Για χρόνια, οι πληγέντες πάλευαν όχι μόνο με το ψυχικό βάρος της απώλειας, αλλά και με ένα σύστημα που συχνά δυσκόλευε αντί να στηρίζει. Η Πολιτεία έδειχνε να αδυνατεί να προσφέρει αυτό που οφείλει: γρήγορη, σαφή και καθαρή δικαίωση.

Σήμερα, μια νομοθετική παρέμβαση αλλάζει τα δεδομένα. Η κυβέρνηση, μέσω νέας διάταξης στο υπό διαβούλευση σχέδιο νόμου για τις Κοινωφελείς Περιουσίες, βάζει τέλος στις εφέσεις και τις αντιδικίες του Δημοσίου και των ΟΤΑ απέναντι στους πληγέντες — και κατοχυρώνει ότι οι αποζημιώσεις δίνονται αφορολόγητες, ακατάσχετες και ανεκχώρητες.

Ένα μέτρο που επουλώνει, καθυστερημένα αλλά αποφασιστικά, μέρος της αδικίας.
Ένα βήμα που δεν σβήνει τις πληγές, αλλά ανακουφίζει τις οικογένειες που για χρόνια περίμεναν το αυτονόητο.

1. Το νέο πλαίσιο: Τέλος στις εφέσεις – τέλος στην ταλαιπωρία

Η νέα διάταξη προβλέπει ότι:

• Το Ελληνικό Δημόσιο
• Οι ΟΤΑ Α’ και Β’ βαθμού

δεν θα μπορούν πλέον να ασκούν εφέσεις ούτε να συνεχίζουν όσες έχουν ήδη κατατεθεί, όταν αφορούν αποζημιώσεις για:

• ψυχική οδύνη
• ηθική βλάβη
• νοσήλια
• έξοδα κηδείας
• παροχές του άρθρου 931 ΑΚ
• και σχετίζονται αποκλειστικά με τις καταστροφές σε:
• Μάνδρα (15/11/2017)
• Μάτι – Ανατολική Αττική (23/7/2018)

Με λίγα λόγια: οι αποφάσεις που επιδικάζουν αποζημιώσεις για τις δύο αυτές τραγωδίες γίνονται τελεσίδικες χωρίς να χρειαστεί ο δικαιούχος να περιμένει χρόνια μέχρι να τελεσφορήσουν οι εφέσεις του Δημοσίου.

Για άλλες κατηγορίες αποζημιώσεων (π.χ. περιουσιακές διαφορές), εξακολουθούν να ισχύουν οι γενικές διατάξεις.

2. Αφορολόγητες, ανεκχώρητες, ακατάσχετες: Πλήρης προστασία των αποζημιώσεων

Παρέχεται η ισχυρότερη δυνατή νομική θωράκιση:

✔ Αφορολόγητες:

Τα ποσά δεν υπόκεινται σε κανέναν φόρο.

✔ Ακατάσχετες:

Καμία τράπεζα, κανένας ιδιώτης, κανένας δημόσιος φορέας δεν μπορεί να τα κατασχέσει.

✔ Ανεκχώρητες:

Δεν μπορούν να μεταβιβαστούν, δεν μπορούν να εκχωρηθούν σε τρίτους.

✔ Χωρίς συμψηφισμό με χρέη:

Δεν συμψηφίζονται με:

• φορολογικές οφειλές
• ασφαλιστικές οφειλές
• τραπεζικά χρέη ή κατασχέσεις
• οφειλές προς Δήμους, ΕΦΚΑ, ΔΟΥ κ.λπ.

✔ Δεν επηρεάζουν κοινωνικές παροχές:

Δεν λαμβάνονται υπόψη σε:

• εισοδηματικά κριτήρια

• ΚΕΑ / Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα

• επιδόματα

• προνοιακές ενισχύσεις

✔ Εξαιρούνται από το ψηφιακό τέλος συναλλαγής του Ν. 5177/2025.

Έτσι, τα χρήματα φτάνουν ατόφια, χωρίς περικοπές, χωρίς απώλειες, χωρίς “ψιλά γράμματα”.

3. Αναδρομική ισχύς και κατάργηση εκκρεμών εφέσεων

Ιδιαίτερα σημαντικό:

• Η διάταξη ισχύει και για αποφάσεις που έχουν ήδη εκδοθεί.
• Ισχύει επίσης για αποφάσεις δευτεροβάθμιων δικαστηρίων που αφορούν αυτές ακριβώς τις αποζημιώσεις.
• Καταργούνται όλες οι εκκρεμείς εφέσεις του Δημοσίου για το συγκεκριμένο αντικείμενο.

Έτσι, οι υποθέσεις αυτές μπαίνουν σε άμεση τροχιά ολοκλήρωσης.

4. Το Δημόσιο διατηρεί αναγωγικές αξιώσεις

Παρότι δεν θα προσφεύγει κατά των θυμάτων, το Δημόσιο μπορεί να στραφεί εναντίον συνυπόχρεων τρίτων (όσων συνέβαλαν μέσω πράξεων ή παραλείψεων στην καταστροφή).

Με τον τρόπο αυτό προστατεύονται:

• τα θύματα
• το δημόσιο συμφέρον
• η ανάγκη για απόδοση ευθυνών σε πραγματικούς υπαίτιους

5. Πολιτική δέσμευση που υλοποιείται

Η ρύθμιση υλοποιεί την υπόσχεση του Υπουργού Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Κυριάκου Πιερρακάκη:

Η Πολιτεία επιταχύνει την δικαστική αποκατάσταση των πληγέντων.

Στόχος:

• να μην χαθεί ούτε μία ακόμη μέρα σε νομικές αντιδικίες
• να μην επιβαρυνθούν οι οικογένειες με νέα έξοδα
• να λαμβάνουν άμεσα τις αποζημιώσεις που τους αναλογούν

Πρόκειται για μια απόφαση με βαρύ συμβολισμό και ουσιαστικό περιεχόμενο:
η Πολιτεία αναλαμβάνει την ευθύνη της, χωρίς υπεκφυγές.

ΜΙΑ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΜΕΝΗ ΑΛΛΑ ΑΝΑΓΚΑΙΑ ΔΙΚΑΙΩΣΗ

Οι πληγέντες του Ματιού και της Μάνδρας δεν ζητούσαν προνόμια. Ζητούσαν δικαιοσύνη, ανθρωπιά, αξιοπρέπεια. Ζητούσαν να μην τους κυνηγά το κράτος, αλλά να τους στηρίζει. Να μην αντιδικούν με τις αρχές για αυτό που δικαιούνται. Να μην χρειάζεται να περάσουν άλλα πέντε, δέκα ή δεκαπέντε χρόνια μέσα σε δικαστικές αίθουσες.

Η νέα νομοθετική ρύθμιση αποτελεί μια ιστορική στιγμή:
τερματίζει την αδικαιολόγητη ταλαιπωρία και κατοχυρώνει ότι οι αποζημιώσεις δίνονται πλήρως, άμεσα, καθαρά.

Δεν μπορεί να σβήσει τον πόνο.
Δεν μπορεί να επαναφέρει τις ζωές που χάθηκαν.
Δεν μπορεί να επουλώσει όλες τις πληγές.

Μπορεί όμως να αποκαταστήσει κάτι εξίσου σημαντικό: την αίσθηση ότι η Πολιτεία στέκεται δίπλα στους πολίτες της όταν το χρειάζονται περισσότερο.

Είναι ένα βήμα δικαιοσύνης, ένα βήμα ευθύνης και ένα βήμα προς μια χώρα που δεν αφήνει τα θύματά της μόνα.