Η τραγωδία στο Μάτι, η φονικότερη πυρκαγιά στην ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, άφησε πίσω της 104 νεκρούς και αμέτρητες κατεστραμμένες ζωές. Έξι χρόνια μετά, η απονομή δικαιοσύνης εξακολουθεί να αποτελεί βασικό αίτημα των συγγενών των θυμάτων και της κοινωνίας.

Η δίκη για τις ευθύνες της τραγωδίας βρίσκεται στην τελική της φάση, με τους κατηγορούμενους να επιχειρούν να αποποιηθούν τις ευθύνες τους και να τις μεταθέσουν σε άλλους εμπλεκόμενους φορείς. Στο επίκεντρο των απολογιών βρέθηκε ο τότε γενικός γραμματέας Πολιτικής Προστασίας, Ιωάννης Καπάκης, ο οποίος απέδωσε το μεγαλύτερο βάρος της αποτυχίας στην Πυροσβεστική και την Τοπική Αυτοδιοίκηση.

Η Δίκη στην Τελική της Ευθεία Μετά από μήνες καταθέσεων και ακροάσεων, η δίκη για την τραγωδία στο Μάτι έχει πλέον μπει στην τελική της φάση, με τις απολογίες των κατηγορουμένων να κορυφώνονται. Μέχρι στιγμής έχουν καταθέσει μέλη της τότε ηγεσίας της Πυροσβεστικής, επιτελείς του Ενιαίου Συντονιστικού Κέντρου, καθώς και ο ιδιώτης στον οποίο αποδίδεται η έναρξη της καταστροφικής φωτιάς. Επόμενοι στη σειρά για απολογία είναι οι δήμαρχοι και αντιδήμαρχοι των πληγεισών περιοχών (Μαραθώνα, Ραφήνας-Πικερμίου, Πεντέλης) καθώς και ο τότε περιφερειάρχης. Όλοι αυτοί είχαν αρχικά απαλλαγεί από τις κατηγορίες, όμως η εισαγγελική έφεση τούς έφερε ξανά στο εδώλιο του κατηγορουμένου.

Ο Ιωάννης Καπάκης Αποποιείται τις Ευθύνες Ο τότε γενικός γραμματέας Πολιτικής Προστασίας, Ιωάννης Καπάκης, κατέθεσε ενώπιον του δικαστηρίου δηλώνοντας πως η Πολιτική Προστασία δεν είχε επιχειρησιακές αρμοδιότητες και ότι οι πραγματικές ευθύνες βαρύνουν την Πυροσβεστική και την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Αφού εξέφρασε τα συλλυπητήριά του για τις ανθρώπινες απώλειες, τόνισε ότι η υπηρεσία του δεν είχε ούτε τα μέσα ούτε τη δικαιοδοσία να υποκαταστήσει τις δράσεις της Πυροσβεστικής και των Δήμων.

Σύμφωνα με τον κ. Καπάκη, η νομοθεσία προβλέπει ότι οι δήμοι και οι περιφέρειες είναι υπεύθυνοι για την ανάπτυξη σχεδίων δράσης και την εκτέλεση επιχειρήσεων εκκένωσης. Ο ίδιος υποστήριξε πως η Πολιτική Προστασία είχε κυρίως συντονιστικό ρόλο και ότι δεν μπορούσε να υποκαταστήσει το έργο της Πυροσβεστικής, η οποία ήταν υπεύθυνη για την εισήγηση απομάκρυνσης των πολιτών.

Η Κατάρριψη της Κατηγορίας για την Απομάκρυνση των Πολιτών Ένα από τα βασικά σημεία στα οποία στάθηκε ο κ. Καπάκης ήταν η λεγόμενη Οργανωμένη Προληπτική Απομάκρυνση (ΟΠΑ). Σύμφωνα με τον ίδιο, το νομικό πλαίσιο προέβλεπε ότι η απόφαση για την απομάκρυνση των κατοίκων λαμβάνεται από τον δήμαρχο ή τον περιφερειάρχη, μετά από εισήγηση της Πυροσβεστικής. Ωστόσο, όπως ανέφερε, δεν υπήρξε καμία τέτοια εισήγηση τη μοιραία ημέρα.

Υποστήριξε επίσης ότι ακόμη και σήμερα δεν είναι σαφές εάν υπήρχε επαρκής χρόνος για να πραγματοποιηθεί μια οργανωμένη εκκένωση χωρίς να προκληθεί χάος και πανικός. Ανέφερε χαρακτηριστικά ότι δεν υπάρχει ακόμη επίσημη έκθεση που να δείχνει πώς κινήθηκαν οι πολίτες και αν πράγματι η εκκένωση θα μπορούσε να είχε σώσει περισσότερες ζωές. «Ακόμα κι αν είχε δοθεί εντολή εκκένωσης, δεν γνωρίζουμε εάν οι πολίτες θα είχαν τη δυνατότητα να απομακρυνθούν έγκαιρα και με ασφάλεια», ανέφερε χαρακτηριστικά.

«Θα μπορούσαν να είχαν ειδοποιήσει πόρτα-πόρτα» Ο κ. Καπάκης έριξε μεγάλο μέρος της ευθύνης στην Πυροσβεστική, δηλώνοντας πως ήταν εκείνη που έπρεπε να έχει αναλάβει την ενημέρωση των πολιτών για τον κίνδυνο. Ειδικότερα, ανέφερε ότι η Πυροσβεστική είχε την ευθύνη της διαχείρισης της φωτιάς και πως τα Μέσα Ενημέρωσης αντλούσαν πληροφορίες αποκλειστικά από αυτήν. Ισχυρίστηκε, μάλιστα, πως αν το έκριναν αναγκαίο, θα μπορούσαν να είχαν ειδοποιήσει τους πολίτες ακόμα και «πόρτα-πόρτα».

Ωστόσο, αμφισβήτησε την υπόθεση ότι η ενημέρωση των κατοίκων θα είχε αποτρέψει την καταστροφή, λέγοντας πως η έλλειψη πληροφοριών σχετικά με το πώς εξελίχθηκε η πυρκαγιά και οι κινήσεις των πολιτών καθιστά αδύνατη μια τέτοια εκτίμηση.

Το Ζήτημα του 112 Ένα ακόμα σημείο που τέθηκε στη δίκη ήταν το σύστημα έκτακτης ειδοποίησης 112, το οποίο δεν ήταν σε λειτουργία την περίοδο της καταστροφής. Ο κ. Καπάκης ισχυρίστηκε ότι το έργο είχε ξεκινήσει από το 2010, αλλά είχε σταματήσει λόγω τεχνικών προβλημάτων. Υποστήριξε πως ακόμα κι αν υπήρχε το 112, η ειδοποίηση των πολιτών δεν θα μπορούσε να βασίζεται αποκλειστικά σε αυτό, καθώς θα έπρεπε να συμπληρωθεί με άλλες μεθόδους ενημέρωσης, όπως σειρήνες ή άμεση ενημέρωση από πόρτα σε πόρτα.

Ο Διάλογος με τον Πρόεδρο του Δικαστηρίου Στη διάρκεια της απολογίας του, ο κ. Καπάκης ρωτήθηκε από τον πρόεδρο του δικαστηρίου για το τι ακριβώς σημαίνει ότι η Πολιτική Προστασία «μεριμνά» για την Οργανωμένη Προληπτική Απομάκρυνση. Ο ίδιος απάντησε πως ο ρόλος της ήταν κυρίως συμβουλευτικός και πως οι αρμοδιότητές της περιορίζονταν στην έκδοση εγκυκλίων και οδηγιών.

Συμπέρασμα Η δίκη για το Μάτι αποκαλύπτει τις σοβαρές ελλείψεις στον μηχανισμό πολιτικής προστασίας της χώρας, καθώς και την αδυναμία των αρμόδιων αρχών να αναλάβουν τις ευθύνες τους. Ο Ιωάννης Καπάκης, όπως και άλλοι κατηγορούμενοι, επιχειρεί να αποποιηθεί τις ευθύνες του, κατηγορώντας την Πυροσβεστική και την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Ωστόσο, το ερώτημα παραμένει: Μπορούσε να είχε σωθεί περισσότερος κόσμος; Και αν ναι, ποιος τελικά απέτυχε να προστατεύσει τους πολίτες εκείνη τη μοιραία ημέρα;