• Η φύση έχει τη δική της τράπεζα δασικών σπερμάτων, μπορεί ένας σπόρος να είναι αποθηκευμένος στο έδαφος για 80 – 100 χρόνια
• Με τις πρώτες καλές βροχοπτώσεις, δεδομένου ότι το έδαφος δεν θα χαθεί (διάβρωση), η διαδικασία της αναγέννησης θα ξεκινήσει
• Το μεσογειακό οικοσύστημα έχει τους μηχανισμούς να ανακάμπτει μετά από τέτοιες καταστροφές, έχει αποκτήσει πυραντοχή
• Εάν μπει η καμένη περιοχή κάτω από ένα αυστηρό καθεστώς προστασίας, σίγουρα θα έχουμε πίσω ένα φυσικό οικοσύστημα στα επόμενα 10 – 15 χρόνια

Η φύση έχει το μηχανισμό να αναγεννηθεί μέσα από τις στάχτες της, και αυτό μπορεί να επισπευθεί με τη βοήθεια ειδικών που έχουν την τεχνογνωσία για την αποκατάσταση του περιβάλλοντος μετά από μια καταστροφική πυρκαγιά. Σύμφωνα με τον Δρα Δασικών Επιστημών και Δασικής Οικολογίας, Νικόλα Ηλιάδη, αμέσως μόλις σβήσει η πυρκαγιά, μέλημα των αρμοδίων πρέπει να είναι η σύνταξη ενός ολοκληρωμένου σχεδίου αποκατάσταση της περιοχής που έχει καεί. Ο κ. Ηλιάδης, ο οποίος είναι ερευνητής στη Μονάδα Διατήρησης της Φύσης του Πανεπιστημίου Frederick, μίλησε στον Πολίτη News, για την επόμενη μέρα μετά την πυρκαγιά.

Πρέπει να αρχίσουν αμέσως οι αναδασώσεις; Αν αρχίσουν αναδασώσεις χωρίς σχέδιο και οργάνωση -αν αρχίσουν να εισέρχονται διάφοροι στις καμένες εκτάσεις, ποδοπατώντας τα πάντα- θα είναι μια ακόμα καταστροφή. Η φύση έχει τη δική της τράπεζα δασικών σπερμάτων, το έδαφος, όπου μέσα σε αυτό έχει αποθηκευμένους σπόρους από πεύκα και άλλη βλάστηση της περιοχής – μπορεί ένας σπόρος να είναι αποθηκευμένος στο έδαφος για πολλά χρόνια. Με τις πρώτες καλές βροχοπτώσεις, δεδομένου ότι το έδαφος δεν θα χαθεί (διάβρωση), η διαδικασία της αναγέννησης θα ξεκινήσει, η φύση θα αρχίσει να ξαναδημιουργείται. Η λατζιά, η αντρουκλιά και άλλοι θάμνοι της κυπριακής φύσης, είναι είδη τα οποία, εάν τα καθαρίσουμε από τα καμένα, θα αναβλαστήσουν (πρεμνοβλαστήματα), θα πετάξουν νέους βλαστούς. Τούτοι είναι μηχανισμοί που ανέπτυξε το μεσογειακό οικοσύστημα, για να μπορεί να αντεπεξέρχεται από τέτοιες συνθήκες, από τεράστιες πυρκαγιές που συνέβαιναν στην Κύπρο ανά τους αιώνες.

Άρα, υπάρχουν δέντρα, που μπορεί να φαίνονται καμένα, αλλά να μην είναι νεκρά στην πραγματικότητα; Ναι. Αυτό που φαίνεται καμένο αλλά είναι ακόμα ζωντανό, με λίγη τύχη, δηλαδή με μια καλή βροχόπτωση μέσα στα επόμενα τρία χρόνια, έχει πολύ καλές πιθανότητες στα πέντε χρόνια να είναι πλέον ένα ωραίο δέντρο. Υπάρχουν τεχνικές, που μπορούμε να υιοθετήσουμε εξειδικευμένα και στοχευμένα, ώστε η αποκατάσταση να γίνει ταχύτερα. Σε κάποιες περιοχές, η αποκατάσταση θα γίνει με τεχνικά μέσα, σε κάποιες άλλες θα αφεθεί στη φύση. Το μεσογειακό οικοσύστημα έχει τους μηχανισμούς να ανακάμπτει μετά από τέτοιες καταστροφές. Απέκτησε πυραντοχή μέσα από τους αιώνες και έχει την ικανότητα να αντεπεξέρχεται μετά από πυρκαγιά.

Δηλαδή; Τα μεσογειακά είδη που συγκροτούν τα μεσογειακά μας οικοσυστήματα, όπως αυτό που έχουμε και στην Κύπρο, η βλάστηση παρουσιάζει προσαρμογή μετά από τέτοιες καταστροφές, διότι έχει υψηλή ικανότητα αναγέννησης. Οι υψηλές θερμοκρασίες που αναπτύσσονται στο έδαφος λόγω της πυρκαγιάς, σε συνδυασμό με βροχόπτωση του φθινοπώρου (σε ποσότητες 500 – 750 mm), είναι μηχανισμοί που ξυπνούν το σπέρμα από τον λήθαργο και ξεκινά η διαδικασία της φύτρωσης (στην Κύπρο έχουμε είδη που ο σπόρος τους μπορεί να κοιμάται 80 – 100 χρόνια). Σημειώστε ότι ανάλογα οικοσυστήματα δεν υπάρχουν μόνον στη λεκάνη της Μεσογείου, αλλά και στην Καλιφόρνια, κεντρική Χιλή, νοτιοδιτικό άκρο Αυστραλίας, περιοχές όπου και σε αυτές συχνά ξεσπούν μεγάλης έντασης και έκτασης πυρκαγιές.

Σε πόσα χρόνια θα αποκατασταθεί το καμένο τοπίο; Σε 50 χρόνια; Εάν μπει η περιοχή κάτω από ένα αυστηρό καθεστώς προστασίας, σίγουρα θα έχουμε πίσω ένα φυσικό οικοσύστημα στα επόμενα 10 – 15 χρόνια. Το 50 χρόνια που ακούτε αυτές τις μέρες, αφορά στο να γίνει η πλήρης ανάκτηση της δομής που υπήρχε πριν χαθεί με την πυρκαγιά. Δηλαδή, θα απαιτηθεί περισσότερος χρόνος για να επανέλθουν οι ρυθμοί ζωής που υπήρχαν στο οικοσύστημα στην μέγιστη εξέλιξη του. Θα απαιτηθεί χρόνος, ώστε να δημιουργηθούν οι πληθυσμοί των πουλιών και των ζώων στην ολότητα τους και στα μεγέθη που ήταν πριν την πυρκαγιά. Λόγω της ταχύτητας εξάπλωσης της φωτιάς, ολόκληροι πληθυσμοί είτε πουλιών είτε και άλλων ζώων (πανίδα περιοχής) κάηκαν, αφού δεν πρόλαβαν να ξεφύγουν. Για να επανέλθει αυτός ο κύκλος ζωής, στην προ πυρκαγιάς οικολογική ισορροπία, μπορεί να πάρει μισό αιώνα. Για παράδειγμα, μια βιοκοινότητα όπως είναι ο λαγός, θέλει το κατάλληλο ενδιαίτημα (το φυσικό περιβάλλον στο οποίο ζει και αναπαράγεται ένα είδος). Συνεπώς, οπτικά η αποκατάσταση θα είναι πιο σύντομη, εφόσον ληφθούν αμέσως τα σωστά μέτρα.

Σωστά μέτρα, όπως; Σημαντική παράμετρος είναι να μην υπάρξει άλλη πυρκαγιά στο ίδιο μέρος στα επόμενα 20 – 30 χρόνια, αλλά ούτε και έντονες διαταράξεις, όπως π.χ. οικοδομική δραστηριότητα, έστω κι αν αυτό αφορά μόνον σε ανέγερση μιας μεμονωμένης κατοικίας σε ιδιωτική γη στην καρδιά του καμένου δάσους. Πρέπει, για τα επόμενα 30 χρόνια, το συγκεκριμένο οικοσύστημα να κρατηθεί κάτω από ένα αυστηρό καθεστώς προστασίας.

Τί ακριβώς πρέπει να γίνεται μετά από μια μεγάλη πυρκαγιά; Πρέπει να γίνει αμέσως αποτίμηση της κατάστασης, δηλαδή καταγραφή και εκτίμηση του βαθμού που η πυρκαγιά επηρέασε τη χλωρίδα και πανίδα της περιοχής, πόσο έχει διαταραχθεί το οικοσύστημα, διότι ζώα και πουλιά χάνουν τον βιότοπό τους κλπ. Επίσης, πρέπει να γίνει εκτίμηση της ζημιάς που έχει υποστεί το υπέδαφος, διότι ανάλογα με την ένταση της πυρκαγιάς αλλοιώνεται το ph του υπεδάφους, επηρεάζονται οι χημικές και μηχανικές ιδιότητες του εδάφους. Κάποια θρεπτικά στοιχεία είναι πλέον σε μεγάλη διάθεση στο περιβάλλον, ενώ κάποια άλλα χάνονται. Επίσης, οι ρίψεις θαλάσσιου νερού, λόγω της μεγάλης αλατότητάς του προκαλεί αρνητικές επιδράσεις ως προς τη δομή και τις χημικές ιδιότητες του εδάφους . Όλα αυτά πρέπει να καταγραφούν. Στη συνέχεια πρέπει να γίνει διαχείριση της απορροής. Δηλαδή, η προετοιμασία της περιοχής που έχει κατακαεί για να δεχτεί τα πρωτοβρόχια. Αλλιώς, θα δημιουργηθούν μεγάλα προβλήματα στις πεδινές περιοχές, στις οποίες θα καταλήγει το νερό της βροχής που θα πέφτει στις καμένες εκτάσεις. Πρέπει, λοιπόν, να γίνουν αντιδιαβρωτικά και αντιπλημμυρικά έργα, τα οποία θα βοηθήσουν να μην δημιουργηθούν πλημμύρες και να συγκρατηθεί το χώμα, ώστε να μην μπαζωθούν γέφυρες, δρόμοι κλπ, με τις πρώτες βροχές.

Εννοείτε να τσιμεντωθούν περιοχές για να αποφευχθεί η διάβρωση του εδάφους των καμένων περιοχών; Όχι, αυτά μπορούν να γίνουν με πολύ οικολογικές προσεγγίσεις και πρακτικές. Για παράδειγμα, κάποια δέντρα που έχουν καεί και είναι νεκρά, μπορούν να κοπούν, να τεμαχιστούν και να φτιαχτούν τα λεγόμενα κλαδοδέματα, ανάλογα με το υψόμετρο, με τις χωροσταθμικές της κάθε περιοχής, για να συγκρατηθεί το χώμα και οι πέτρες. Μπορούν να φτιαχτούν με τους κορμούς μικρές δόμες, χωρίς να μπουν στις καμένες περιοχές μπουλντόζες. Επίσης, μπορούμε να φτιάξουμε κορμοφράγματα, δηλαδή μικρά φράγματα ύψους δύο κορμών, μέσα στις κοίτες των χειμάρρων, τα οποία θα κόβουν την ταχύτητα της ροής του νερού της βροχής, και παράλληλα θα συγκρατούν ποσότητες χώματος, αλλά και πέτρες. Με αυτά τα μικρά φράγματα με κορμούς, έχουμε τη δυνατότητα να ρυθμίσουμε τόσο την κλίση όσο και την ορμή του νερού. http://politis.com.cy