Στις 23 Ιουλίου 2018, μια μέρα που ξεκίνησε όπως κάθε άλλη, μετατράπηκε σε μια από τις πιο μαύρες σελίδες της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Το Μάτι Αττικής και οι γύρω περιοχές έγιναν το σκηνικό μιας πύρινης λαίλαπας, που μέσα σε λίγες ώρες αφάνισε 104 ανθρώπους, τραυμάτισε δεκάδες άλλους, κατέστρεψε ζωές, σπίτια, αναμνήσεις και συνείδηση.

Η εθνική τραγωδία δεν ήταν αποτέλεσμα μόνο της ορμής της φύσης. Ήταν κυρίως η δραματική αποτυχία του κρατικού μηχανισμού να ανταποκριθεί σε μία κρίση που κλιμακωνόταν λεπτό προς λεπτό. Το Μάτι δεν κάηκε μόνο από τη φωτιά – κάηκε από την εγκατάλειψη, την καθυστέρηση, την ασυνεννοησία και τη γραφειοκρατία.

Σήμερα, επτά χρόνια μετά, οι πληγές παραμένουν ανοιχτές. Όχι μόνο γιατί οι οικογένειες των θυμάτων δεν έχουν ακόμη δικαιωθεί πλήρως, αλλά επειδή η συλλογική ευθύνη δεν έχει αποδοθεί σε όλους όσους όφειλαν να προλάβουν, να οργανώσουν, να προστατεύσουν. Η επέτειος δεν είναι τελετή, είναι κραυγή. Κραυγή για δικαιοσύνη, για λογοδοσία, για να μην υπάρξει ποτέ ξανά άλλη μέρα όπως αυτή.

ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗΣ ΠΟΡΕΙΑΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΕΥΘΥΝΩΝ

Η Δικαστική Οδύσσεια

Η απονομή της δικαιοσύνης για τη φωτιά στο Μάτι ήταν – και παραμένει – μια επίπονη διαδικασία γεμάτη καθυστερήσεις, πολιτικά διλήμματα και ασάφειες. Η δίκη ξεκίνησε το 2022, τέσσερα ολόκληρα χρόνια μετά την τραγωδία, προκαλώντας ήδη αγανάκτηση στις οικογένειες των θυμάτων.

Η πρώτη απόφαση εκδόθηκε τον Απρίλιο του 2024. Παρά τις προσδοκίες, κανείς δεν κρίθηκε ένοχος για κακούργημα. Δεκαοκτώ άτομα παραπέμφθηκαν για πλημμεληματικές ευθύνες, εκ των οποίων τελικά καταδικάστηκαν εννέα – μεταξύ αυτών, πρώην ανώτατοι αξιωματικοί της Πυροσβεστικής και υπεύθυνοι του κρατικού μηχανισμού. Η ποινή: φυλάκιση έως 5 ετών, μετατρεπόμενη σε εξαγοράσιμη ποινή.

Η απόφαση εξόργισε τις οικογένειες των θυμάτων, οι οποίες μέσω του Συλλόγου Αλληλοβοήθειας και Δικαιοσύνης «ΜΑΤΙ ΞΑΝΑ» χαρακτήρισαν το αποτέλεσμα “χαστούκι στη μνήμη των νεκρών”. Κατήγγειλαν την υποβάθμιση των ευθυνών, την απαλλαγή πολιτικών προσώπων και την υποκριτική “συμπόνια” της πολιτείας.

Εφετείο 2025 – Πιο Βαριές Ποινές, Ίδιες Αντιστάσεις

Η απόφαση του Εφετείου στις 3 Ιουνίου 2025, υπό την πίεση της κοινωνίας και των οικογενειών, ήταν πιο αυστηρή. Δέκα κατηγορούμενοι κρίθηκαν ένοχοι για την ανεπάρκεια στη διαχείριση της κρίσης. Τέσσερις εξ αυτών – μεταξύ τους ο πρώην Αρχηγός της Πυροσβεστικής, ο Υπαρχηγός, ο Διοικητής του ΕΣΚΕ (Ενιαίο Συντονιστικό Κέντρο Επιχειρήσεων) και ο πρώην Γενικός Γραμματέας Πολιτικής Προστασίας – καταδικάστηκαν σε ποινές φυλάκισης πέντε ετών για ανθρωποκτονία από αμέλεια κατά συρροή.

Η απόφαση αναφέρει ρητά την πλήρη αποτυχία να διαταχθεί έγκαιρη οργανωμένη εκκένωση, καθώς και τον συντονισμό των σωστικών δυνάμεων που κρίθηκε “τραγικά ανεπαρκής”. Ωστόσο, και αυτές οι ποινές δεν συνοδεύτηκαν από άμεση φυλάκιση – καθώς ασκήθηκαν εφέσεις με ανασταλτικό χαρακτήρα.

Οι οικογένειες των θυμάτων εξέφρασαν την απογοήτευσή τους:

«Δεν μας ενδιαφέρει πια η συγγνώμη. Μας ενδιαφέρει η πράξη, η λογοδοσία, και η κάθαρση.»

Πολιτικές Ευθύνες που Δεν Αγγίζονται

Παρά την αυστηρότερη στάση του Εφετείου, το πολιτικό σκέλος της ευθύνης παραμένει στο απυρόβλητο. Ούτε η τότε περιφερειάρχης Αττικής ούτε κυβερνητικά στελέχη παραπέμφθηκαν ποινικά. Αν και στην εισαγγελική πρόταση αναφέρονταν καθυστερήσεις και διοικητική σύγχυση, κανένα πολιτικό πρόσωπο δεν κρίθηκε ποινικά υπεύθυνο.

Αυτό εγείρει ένα βαθύ ερώτημα: Μπορεί να καεί μια ολόκληρη κοινότητα, να πεθάνουν 104 άνθρωποι, να αποτύχει το σύνολο του μηχανισμού, και να μην υπάρχει ούτε μία κατηγορία για ηθική ή διοικητική αυτουργία σε πολιτικά πρόσωπα;

ΕΝΔΙΑΜΕΣΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ & ΣΥΝΕΧΕΙΑ

Η Πραγματικότητα στο Μάτι το 2025

Η ανοικοδόμηση των σπιτιών προχωρά με ρυθμούς αργούς, παρά τις δεσμεύσεις της Πολιτείας. Ο πολεοδομικός σχεδιασμός τροποποιείται αλλά δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί πλήρως. Οι κάτοικοι του Ματιού, της Ραφήνας και του Κόκκινου Λιμανιού ζουν με μόνιμο τραύμα.

Κάθε χρόνο τελείται επιμνημόσυνη δέηση, τρισάγιο και πορεία μνήμης. Όμως αυτό δεν αρκεί. Οι οικογένειες ζητούν θεσμική αναγνώριση της ευθύνης, πλήρη καταγραφή και ανάληψη ευθυνών, καθώς και ψυχοκοινωνική υποστήριξη για τα τραύματα που άφησε πίσω η καταστροφή.

Το Στοίχημα της Πολιτικής Προστασίας

Η Πολιτική Προστασία έχει, στα χαρτιά, αναδιαρθρωθεί με νέα συστήματα ειδοποίησης, ενίσχυση του αριθμού 112, και ενοποίηση επιχειρησιακών σχεδίων. Ωστόσο, πρόσφατα γεγονότα (πλημμύρες, νέες πυρκαγιές) έχουν δείξει πως η διαλειτουργικότητα των υπηρεσιών παραμένει προβληματική.

Η μνήμη του Ματιού πρέπει να λειτουργήσει ως διαρκής υπενθύμιση ότι η κρατική απουσία σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης δεν είναι απλώς τραγική – είναι εγκληματική.

Η τραγωδία του Ματιού δεν ήταν τυχαία, ούτε φυσικό μοιραίο γεγονός. Ήταν το αποτέλεσμα μιας αλυσίδας ανθρώπινων λαθών, παραλείψεων και αδράνειας. Σήμερα, επτά χρόνια μετά, η ελληνική κοινωνία δεν έχει ακόμη πειστεί ότι η δικαιοσύνη αποδόθηκε πλήρως. Οι καταδίκες υψηλόβαθμων αξιωματούχων είναι ένα βήμα, αλλά το κύριο ζητούμενο παραμένει: η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στον θεσμικό μηχανισμό προστασίας.

Η μνήμη των 104 ψυχών δεν μπορεί να αναπαυθεί, όσο η Πολιτεία συνεχίζει να αντιμετωπίζει την τραγωδία ως “λάθος συντονισμού”. Η τραγωδία στο Μάτι μάς καλεί όλους να γίνουμε καλύτεροι πολίτες και αυστηρότεροι κριτές της διακυβέρνησης. Γιατί δεν υπάρχουν “φυσικά φαινόμενα” που σκοτώνουν 104 ανθρώπους μέσα σε 97 λεπτά. Υπάρχει μόνο κρατική αδιαφορία που τους αφήνει αβοήθητους.

Αυτή η επέτειος ας μην είναι απλώς φόρος τιμής. Ας είναι όρκος: Ποτέ ξανά.