Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πώς θα μπορούσε να γίνει το Μάτι και το Κόκκινο Λιμανάκι. Οι εικόνες των καμένων δένδρων και σπιτιών, μαζί με την ανάμνηση των ανθρώπων που χάθηκαν είναι σίγουρο ότι θα «στοιχειώνουν» την περιοχή για πολλά χρόνια.

Ομως το νέο σχέδιο, που παρουσιάστηκε πριν από λίγες ημέρες, δείχνει το πώς αυτή η σημαδεμένη περιοχή θα μπορούσε να αφήσει οριστικά πίσω της το παρελθόν, επιλύοντας σχεδόν το σύνολο των βασικών προβλημάτων της: από την ανασύνταξη του οδικού της δικτύου και το άνοιγμα της παράκτιας ζώνης, έως την οριοθέτηση των ρεμάτων και την πραγματοποίηση αντιπλημμυρικών έργων. Το παράδειγμα της Καλαμάτας, που άλλαξε πρόσωπο μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1986 δείχνει ότι αυτό είναι εφικτό, αρκεί να σχεδιαστεί σωστά και να υπάρξει πολιτική βούληση να εφαρμοστεί.

Η ανασύνταξη ολόκληρης της πυρόπληκτης περιοχής ξεκίνησε τον Μάιο του 2019, με την προέγκριση του Ειδικού Χωρικού Σχεδίου (σήμερα μετονομάστηκε σε Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο) για 7.900 στρέμματα στην περιοχή. Στη συνέχεια, τον Σεπτέμβριο η κυβέρνηση αποφάσισε να αναθέσει απευθείας στο Τεχνικό Επιμελητήριο –και εκείνο με τη σειρά του σε μελετητές της επιλογής του, με κόστος περί τις 822.000 ευρώ– την εκπόνηση όλων των απαραίτητων μελετών. Η πρώτη (γεωλογικής καταλληλότητας) έχει εγκριθεί, ενώ οι υπόλοιπες θα εγκριθούν μέσα στο επόμενο διάστημα, ενώ η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων δίνεται σε δημόσια διαβούλευση περί τις 25 Ιουνίου. Στόχος της απευθείας ανάθεσης ήταν να ολοκληρωθεί το πλαίσιο αναδιάταξης της περιοχής μέσα σε ένα έτος, κάτι που φαίνεται ότι έχει σοβαρές πιθανότητες να επιτευχθεί.

Τι προβλέπει λοιπόν η μελέτη; Κατ’ αρχάς, πολεοδομείται η έκταση του Ματιού (Δήμου Μαραθώνα) και του Κόκκινου Λιμανιού (Δήμου Ραφήνας). Oπως είχε προκύψει από τον δασικό χάρτη, που είχε εκπονηθεί αλλά αναρτήθηκε μετά την καταστροφή, το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής δεν ήταν δασικό αλλά αγροτικές διανομές του 1929 (με την πολεοδόμηση, επισφραγίστηκε η εξαίρεση όλης της περιοχής από τη δασική νομοθεσία).

Η πολεοδόμηση της περιοχής (με ήπιους όρους δόμησης) θα κληθεί να λύσει όλα εκείνα τα προβλήματα που είχαν επί δεκαετίες δημιουργηθεί. Κατ’ αρχάς, το ζήτημα των αυθαιρέτων: σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε προ ημερών το υπουργείο Περιβάλλοντος, από τις 2.562 κτίρια της προς πολεοδόμηση περιοχής, το 39,7% ήταν εντελώς παράνομο. Να σημειωθεί εδώ ότι ένα μέρος των παράνομων κτιρίων, που βρίσκεται σε δασικούς πυρήνες ή μέσα σε κοίτες ρεμάτων στην ευρύτερη περιοχή είχε νομιμοποιηθεί… παρότι αυτό απαγορεύεται από τη σχετική νομοθεσία, κάτι που αποδεικνύει για άλλη μία φορά τη «γύμνια» των ρυθμίσεων για τη νομιμοποίηση αυθαιρέτων (το ερώτημα είναι αν το ΤΕΕ θα κινήσει με παραδειγματική αυστηρότητα τη διαδικασία πειθαρχικής δίωξης και επιβολής κυρώσεων σε όλους αυτούς τους μηχανικούς που διεκπεραίωσαν τις παράτυπες νομιμοποιήσεις ή θα αποφύγει διακριτικά το θέμα). Στο πλαίσιο της πολεοδόμησής της, η περιοχή θα αποκτήσει και κοινόχρηστους χώρους (λ.χ. πλατείες, παιδικές χαρές).

Eνα δεύτερο θέμα που θα λυθεί με το Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο είναι η αναδιάταξη του οδικού δικτύου. Oπως ανέφερε το υπουργείο Περιβάλλοντος, θα «κοπούν» οικοδομικά τετράγωνα εκεί όπου χρειάζεται (καθώς λόγω του αγροτικού χαρακτήρα των αρχικών οικοπέδων υπάρχουν πολλές επιμήκεις ιδιοκτησίες), θα διαπλατυνθούν οι δρόμοι με επαρκείς διαστάσεις (ή θα γίνουν μονοδρομήσεις), ώστε να δημιουργηθεί ένα δίκτυο ήπιας κυκλοφορίας μέσα στον οικισμό με κατάλληλη χάραξη ώστε να διευκολύνεται η επικοινωνία του με τη λεωφόρο Μαραθώνος.

Ποδηλατική διαδρομή

Επίσης, θα χαραχθεί ποδηλατική διαδρομή μέσα από τον νέο οικισμό και δίκτυο πεζοδρόμων. Στο πλαίσιο αυτό θα δημιουργηθεί και μια ασφαλής διαδρομή για την εκκένωση του οικισμού. Να σημειωθεί ότι από την πρώτη στιγμή είχε επιβληθεί αναστολή δόμησης σε όσα κτίσματα έχουν «πρόσωπο» στους δρόμους της περιοχής, προκειμένου να αποφασιστεί πρώτα ποια θα «θυσιαστούν» κατά τη ρυμοτόμηση της περιοχής. Μια τρίτη, πολύ σημαντική παρέμβαση είναι η διάνοιξη πολλών διόδων προς τη θάλασσα (ανά δύο ιδιοκτησίες) και η δημιουργία ενός παραθαλάσσιου περιπάτου, μήκος 3,6 χλμ., με την κατεδάφιση παράνομων περιφράξεων και 162 κτισμάτων. Ο περίπατος θα είναι προσβάσιμος σε πεζούς, ποδηλάτες και ΑμεΑ.

Oσον αφορά την ευρύτερη περιοχή που καλύπτει το σχέδιο, η σημαντικότερη παρέμβαση θα είναι η οριοθέτηση και αντιπλημμυρική θωράκιση των ρεμάτων της: Ζούμπερι, Αγίου Ανδρέα, Αμπελούπολης, Ματιού, Νέου Βουτζά, Παππά και Πευκώνα. Εκεί βέβαια το υπουργείο Περιβάλλοντος έκανε μια πολιτική (και αμφιλεγόμενη) επιλογή: θα κατεδαφίσει μόλις 29 έναντι 245 κτισμάτων που βρίσκονται μέσα ή δίπλα στις κοίτες των ρεμάτων, προκειμένου να αποφύγει τις αντιδράσεις. Οπως αναφέρθηκε, θα δοθεί έμφαση στα έργα ανάσχεσης του νερού πάνω από τη λεωφόρο Μαραθώνος, ώστε να μειωθούν οι ανάγκες παροχέτευσης στα κατώτερα τμήματα. Συνολικά, θα κατεδαφιστούν έως 141 κτίρια σε όλη την περιοχή (οι ιδιοκτήτες όσων είναι νόμιμα θα αποζημιωθούν), έναντι 388 που έπρεπε κανονικά να απομακρυνθούν. Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι, όπως αναφέρθηκε κατά την παρουσίαση του σχεδίου, ορισμένοι από τους ιδιοκτήτες των κτιρίων που θα κατεδαφιστούν… έσπευσαν να τα επισκευάσουν ή να ξαναστήσουν τις παράνομες μάντρες τους, χωρίς άδεια.

Προβάλινθος, Αμπελούπολη

Τέλος, για τον Προβάλινθο και την Αμπελούπολη, περιοχές που είναι δασικές και οι οποίες κατατμούνταν και πωλούνταν επί δεκαετίες από τη Μονή Πεντέλης και τον Οργανισμό Διαχείρισης Εκκλησιαστικής Περιουσίας, το σχέδιο προβλέπει τη διατήρηση του δασικού τους χαρακτήρα. Επομένως δεν θα υπάρξει πολεοδόμηση (άρα νομιμοποιήσεις αυθαιρέτων σε δάση, που δεν υπήρχε περίπτωση να γίνουν δεκτές από το ΣτΕ), αλλά θα επιλεγεί ο δρόμος της δήλωσης μέσω οικιστικών πυκνώσεων, κάτι που δεν εγγυάται βέβαια τη νομιμοποίησή τους.

Σε κάθε περίπτωση, το σχέδιο θα κριθεί στην πράξη. Το υπουργείο ανακοίνωσε ότι τα έργα στα ρέματα θα ξεκινήσουν άμεσα, η μελέτη ρυμοτόμησης θα ανατεθεί μέσα στο καλοκαίρι, το Προεδρικό Διάταγμα θα είναι έτοιμο τον Οκτώβριο και οι κυρίως εργασίες θα μπορούν να ολοκληρωθούν σε 3-4 χρόνια. Το σχέδιο δράσης δεν έχει ακόμα κοινοποιηθεί, ωστόσο είναι σίγουρο ότι θα πρέπει να περιφρουρηθεί αυστηρά.

Αξίζει να σημειωθεί πως το υπουργείο Περιβάλλοντος θεωρεί ότι το Ειδικό Σχέδιο για το Μάτι μπορεί να αποτελέσει οδηγό και για άλλες περιοχές που αντιμετωπίζουν ανάλογα πολεοδομικά προβλήματα. Αυτό που θα πρέπει να αποφευχθεί είναι η απευθείας ανάθεση των μελετών (που εδώ αιτιολογείται από την ανάγκη αποκατάστασης της περιοχής), καθώς μετατρέπει το ΤΕΕ ή οποιονδήποτε άλλο φορέα επιλέγεται σε «διανομέα» έργων. {https://www.kathimerini.gr}