Νόμιμο αλλά με παρά πολλές παρατηρήσεις έκρινε το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) το σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος για την έγκριση του Ειδικού Πολεοδομικού Σχεδίου (ΕΠΣ) στην πυρόπληκτη περιοχή των Δήμων Νέας Μάκρης, Ραφήνας- Πικερμίου και Μαραθώνα.

Στο ΣτΕ είχε κατατεθεί σχέδιο προεδρικού Διατάγματος για την «έγκριση Ειδικού Πολεοδομικού Σχεδίου (ΕΠΣ) στην πυρόπληκτη περιοχή των Δημοτικών Ενοτήτων Νέας Μάκρης και Ραφήνας των Δήμων Μαραθώνα και Ραφήνας – Πικερμίου, καθορισμός ζωνών βιώσιμης πολεοδόμησης και ζωνών εκτός πολεοδόμησης, χρήσεων γης, όρων και περιορισμών δόμησης, περιβαλλοντική έγκριση του ΕΠΣ και επικύρωση καθορισμού οριογραμμών ρεμάτων».

Το Ε΄ Τμήμα του ΣτΕ (πρόεδρος η αντιπρόεδρος Αικατερίνη Χριστοφορίδου και εισηγήτρια η πάρεδρος Ζωή Θεοδωρικάκου) επεξεργάστηκε νομοπαρασκευαστικά το εν λόγω Π.Δ. και με την υπ΄ αριθμ. 55/2022 γνωμοδότηση των 86 σελίδων το έκρινε μεν νόμιμο, αλλά παράλληλα έκανε 52 ουσιαστικές παρατηρήσεις, εκ των οποίων μεγάλος αριθμός αφορά την οριοθέτηση 8 ρεμάτων, μερικά εκ των οποίων ξεκινούν από την Πεντέλη, όπως είναι τα ρέματα του Πευκώνα, Παππά, Ζούμπερι, Νέου Βουτζά, Αγίου Ανδρέα, Καλαβρύτων, κ.λπ. Τέσσερα εξ αυτών των ρεμάτων είναι στον αρχαιολογικό χώρο του Μαραθώνα.

Χαρακτηριστικά το ΣτΕ σημειώνει ότι τα ρέματα υπάγονται στην προστασία του άρθρου 24 του Συντάγματος (προστασία περιβάλλοντος) που αποβλέπει στη διατήρηση της φυσικής κατάστασής τους και στην απορροή των υδάτων και ειδικά σε ακραία καιρικά φαινόμενα.

Υπογραμμίζουν, επίσης, οι σύμβουλοι επικρατείας ότι «δεν νοείται έκδοση οικοδομικών αδειών ούτε η εκτέλεση οικοδομικών εργασιών» και κατά συνέπεια συνεχίζουν οι δικαστές στο σχέδιο διατάγματος εκεί που γίνεται «αναφορά σε “αναστολή” οικοδομικών εργασιών δεν είναι ακριβής» και υπογραμμίζουν: «Κατ’ ουσίαν πρόκειται για απαγόρευση που απορρέει ευθέως από τις διατάξεις περί προστασίας των ρεμάτων και συνεπώς, πρέπει να γίνει σχετική αναδιατύπωση της εν λόγω ρύθμισης, δηλαδή πρέπει να γραφεί ότι απαγορεύονται οι εν λόγω οικοδομικές εργασίες».

Ειδική αναφορά γίνεται στο οδικό δίκτυο διαφυγής, στους αρχαιολογικούς χώρους και ειδικά αυτών που είναι κοντά σε ρέματα, στους συντελεστές δόμησης αν ζώνη (5 ζώνες), στους χώρους δασικής αναψυχής, κ.λπ.

Ακόμα, αναφέρεται στην γνωμοδότηση ότι το 2018 κηρύχθηκε και επανακηρύχθηκε αναδασωτέα έκταση 5.808 στρεμμάτων στις περιοχές Νταού Πεντέλης – Λύρειο – Νέος Βουτζάς – Νέος Πόντος – Αγ. Βαρβάρα – Γεροτσακούλι – Σκουφέικα – Μάτι – Κόκκινο Λιμανάκι – Αμπελούπολη – Προβάλινθος των Δήμων Πεντέλης), Ραφήνας – Πικερμίου Ραφήνας) και Μαραθώνος, ενώ εξαιρέθηκαν της κήρυξης 8.504 στρέμματα τα οποία δεν υπάγονται στη δασική νομοθεσία.

Η πυρόπληκτη περιοχή χωρίζεται σε 5 Ζώνες Βιώσιμης Πολεοδόμησης-Πολεοδομικές Ενότητες που είναι: Αγία Μαρίνα, Μάτι, Κόκκινο Λιμανάκι, Σκουφέικα Πευκώνας και σε «Ζώνες εκτός πολεοδόμησης -Περιοχές με Ειδικό Νομικό Καθεστώς (ΠΕΚ) και Περιοχές Ελέγχου Χρήσεων (ΠΕΧ)».

Κατ΄ αρχάς, οι σύμβουλοι Επικρατείας γνωμοδότησή τους αναφέρουν:

«Στόχος του υπό εξέταση Ειδικού Πολεοδoμικού Σχεδίου που αφορά στην πυρόπληκτη περιοχή των Δημοτικών Ενοτήτων Νέας Μάκρης και Ραφήνας των Δήμων Μαραθώνος και Ραφήνας Πικερμίου της περιφέρειας Αττικής, η οποία επλήγη με ιδιαίτερη σφοδρότητα από την καταστροφική πυρκαγιά της 23ης Ιουλίου του 2018, με 103 νεκρούς και τεράστιες ζημιές σε ακίνητα, υποδομές, καλλιέργειες και φυσικό περιβάλλον, είναι να συμβάλει στην ανασυγκρότηση και ανάταξη του περιβάλλοντος με κριτήριο αφενός τη βελτίωση των πολεοδομικών και οικιστικών συνθηκών και αφετέρου την ταχεία αποκατάσταση της φυσικής βλάστησης, καθώς και τη διατήρηση και ανάδειξη φυσικών στοιχείων όπως τα ρέματα.

Ταυτόχρονα, αποσκοπεί στην άρση παλαιοτέρων χωρικών στρεβλώσεων, καθιστώντας την περιοχή περισσότερο ανθεκτική σε φυσικές καταστροφές.

Η σύνταξη του ΕΠΣ λαμβάνει επίσης υπόψη τα δεδομένα της κλιματικής αλλαγής η οποία επηρεάζει και την Ελλάδα με την εντεινόμενη σε έκταση, μέγεθος και συχνότητα εμφάνιση ακραίων καιρικών/φυσικών φαινομένων, την αύξηση θερμοκρασίας, κ.ο.κ. και την αντίστοιχη ένταση των κινδύνων που σχετίζονται με τα δεδομένα αυτά (κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις)».

Δίκτυο διαφυγής

Μετά τον εγκλωβισμό εκατοντάδων αυτοκινήτων και θάνατο πολιτών κατά την τραγική ημέρα της φονικής πυρκαγιάς της 23ης Ιουλίου του 2018, στο σχέδιο διατάγματος γίνεται ειδική πρόβλεψη για ασφαλή κίνηση των κατοίκων και τη δυνατότητα διαφυγής τους προς τη θάλασσα (σκάλες, πεζόδρομοι, κοινόχρηστοι χώροι κ.λπ.), σε περίπτωση ανάγκης.

Συγκεκριμένα αναφέρεται στη γνωμοδότηση του ΣτΕ:

«Σημαντική θέση κατέχουν ρυθμίσεις και κατευθύνσεις για τη διαμόρφωση του οδικού δικτύου της περιοχής (το οποίο θα εγκριθεί στο στάδιο του ΡΣΕ) με τα αναγκαία χαρακτηριστικά για την ασφαλή κίνηση των κατοίκων και διερχομένων, την πρόσβαση στην ακτή και την εξασφάλιση της δυνατότητας διαφυγής σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, λαμβάνοντας υπόψη τη συγκοινωνιακή μελέτη που εκπονήθηκε στο πλαίσιο της ΣΜΠΕ.

Έτσι, μεταξύ άλλων, προβλέπονται:

α) η διάνοιξη πεζοδρόμου ελάχιστου πλάτους 3,5 μ. σε όλο το μήκος της ακτής και αύξηση της προσπελασιμότητας του παράκτιου μετώπου με διευκόλυνση της πρόσβασης των πεζών σε όλο το μήκος της, με κάθετες προς την ακτή διόδους (ελάχιστου πλάτους 3 μ.), καθώς και ελαφρές κατασκευές (μόνιμες και πλωτές αποβάθρες και προβλήτες) για διευκόλυνση της πρόσβασης προς και από τη θάλασσα,

β) συγκεκριμένα πλάτη πεζοδρόμων και οδών,

γ) μετακίνηση περιφράξεων προς το εσωτερικό των γηπέδων σε συγκεκριμένες αποστάσεις επί βασικών οδών που προβλέπεται να διαπλατυνθούν και

δ) μέση περίμετρος Ο.Τ. που να μην υπερβαίνει τα 400 μ., ώστε τα ΟΤ να μην υπερβαίνουν ένα συγκεκριμένο μέγεθος και να επιτρέπουν τη διέλευση από τον αστικό ιστό με τη δημιουργία πυκνού δικτύου οδών.

Συναφώς προβλέπεται και περιβαλλοντικός όρος σύμφωνα με τον οποίο στο πλαίσιο της πολεοδομικής μελέτης των περιοχών βιώσιμης πολεοδόμησης πρέπει να καθοριστεί επαρκές απόθεμα κοινοχρήστων χώρων, κατά το δυνατόν διάσπαρτων, καθώς και διόδων διέλευσης που να μπορούν αντίστοιχα να λειτουργήσουν ως χώροι καταφυγής και ως δίοδοι διαφυγής στις περιπτώσεις έκτακτων αναγκών εκκένωσης της περιοχής.

Για να εξασφαλισθεί δε απρόσκοπτη πρόσβαση προς και από τη θάλασσα πρέπει επίσης να κατασκευαστούν, όπου είναι τεχνικά εφικτό, τα απαιτούμενα έργα και στην ξηρά (κλίμακες, διάδρομοι κ.λπ.).

Εξάλλου, στον χάρτη που συνοδεύει το σχέδιο απεικονίζονται ενδεικτικά οι δίοδοι προς τον παραλιακό πεζόδρομο, λαμβάνοντας υπόψη και σχετικό όρο για διόδους ανά δύο ιδιοκτησίες που περιλαμβάνεται στα διανεμητήρια συμβόλαια που αφορούν τμήματα των περιοχών.

Με αυτά τα δεδομένα, αφενός οι εν λόγω δίοδοι πρέπει να υλοποιηθούν κατά προτεραιότητα στο στάδιο του ΡΣΕ για την επίτευξη των ανωτέρω σκοπών που περιλαμβάνονται στο ΕΠΣ, αφετέρου το γεγονός ότι δεν αποτυπώνονται επί του χάρτη στο νότιο τμήμα της περιοχής Κόκκινο Λιμανάκι, δεν απαλλάσσει τη Διοίκηση από την υποχρέωσή της να υλοποιήσει τη σχετική κατεύθυνση για αύξηση της προσπελασιμότητας του παράκτιου μετώπου σε όλο το μήκος αυτού και να προσθέσει διόδους στο νότιο αυτό τμήμα».